Dr. Sabrina Alhanachi: Cultureel responsief lesgeven in Rotterdam

Tijdens de trainingsweek verzorgde Sabrina een training over hoe scholende meertaligheid en culturele achtergrond van hun leerlingen kunnen benutten. Volgens haar ligt de kracht van goed onderwijs in herkenning. We gingen met haar in gesprek over hoe dat er in de praktijk uitziet.
‍

Wat maakt het onderwijs in Rotterdam uniek?

Je werkt nu al een aantal jaar in het onderwijs in Rotterdam, eerst als promovendus onderwijswetenschappen en later als wetenschappelijk medewerker bij NIVOZ. Wat maakt de onderwijsomgeving in deze stad voor jou uniek?

Wat de onderwijsomgeving in Rotterdam uniek maakt, is dat de superdiversiteit van de stad direct zichtbaar is in de klaslokalen. Leraren en lerarenopleiders staan dagelijks voor de uitdaging om recht te doen aan verschillen in etniciteit, sociaal-economische status, religie, gender en taal.

Velen ervaren hierin handelingsverlegenheid, zeker wanneer maatschappelijke spanningen, zoals polarisatie of internationale conflicten, ook de klas binnenkomen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met leerlingen die vanwege hun geloof bepaalde vieringen mijden, of studenten die zich zorgen maken over internationale conflicten? Dit vraagt om meer dan alleen kennis van diversiteit; het vraagt om pedagogisch vakmanschap en de bereidheid om multiperspectiviteit in de klas te brengen.

Tegelijkertijd zie ik ook veel inspirerende voorbeelden: leraren die de meertaligheid en culturele achtergrond van hun leerlingen inzetten als kracht. Ook binnen de lerarenopleidingen zijn er hoopvolle ontwikkelingen. Er zijn opleiders die zich er hard voor maken om het curriculum cultureel responsiever te maken en deze onderwijsbenadering op de kaart te zetten. Dat lukt nog niet overal en niet iedereen gaat mee, maar de eerste stappen zijn er - en die beweging is veelbelovend.

Voor mij is dat de kern van cultureel responsief lesgeven: verschillen niet als achterstand benaderen, maar als bron van leren en verbinding. Rotterdam biedt daarmee een unieke context waarin we nog stappen te zetten hebben, maar ook veel inspiratie kunnen vinden.

‍

Voorbeeld van culturele responsiviteit

Tijdens onze trainingsweek gaf je een workshop over culturele responsiviteit. Wat is het mooiste voorbeeld dat je hebt gezien van hoe een docent culturele diversiteit in de klas benut?

Een voorbeeld dat me echt bijblijft, is dat van een kunstdocent die na de leergang Ruimte maken voor Cultureel Responsief Lesgeven zijn les over Romeo en Julia volledig heeft aangepast aan de achtergronden van zijn leerlingen. Zie de uitgewerkte versie op Een Cultureel Responsieve Kunstles – Alhanachi.

Waar de les eerst vooral draaide om de klassieke tekst, maakte hij deze toegankelijker en betekenisvoller. Hij vertaalde fragmenten in de verschillende talen die in de klas gesproken werden, moedigde leerlingen aan om in hun eigen taal te overleggen en nodigde hen uit om in het decor elementen uit hun eigen culturele achtergrond te verwerken.

Het resultaat? Leerlingen herkenden zichzelf in het verhaal en kregen ruimte om hun identiteit in te brengen. Zo werd de les niet alleen over Shakespeare, maar ook over wie zij zelf zijn en hoe hun verhalen onderdeel kunnen worden van het curriculum. Voor mij is dit de essentie van cultureel responsief lesgeven.

Boeken over het onderwijs

Als je één boek zou mogen aanraden over jouw expertise, welk boek zou dat dan zijn en waarom?

Ik tip dan twee boeken die elkaar mooi aanvullen:

• Onderwijs in een gekleurde samenleving van Orhan Agirdag
  Dit boek laat stap voor stap zien waarom het zo belangrijk is om de achtergrond van leerlingen te betrekken bij het onderwijs. Agirdag onderbouwt dit met wetenschappelijke inzichten.

• Hallo witte scholen van Anousha Nzume
  Dit boek schudt je wakker: het laat zien hoe ons curriculum nog altijd sterk beïnvloed is door de koloniale periode en vaak vanuit een eenzijdig, overwegend wit en eurocentrisch perspectief geschreven is.

Waar Agirdag vooral laat zien waarom culturele responsiviteit nodig is, confronteert Nzume je met de urgentie van verandering en de blinde vlekken die er nog bestaan. Samen bieden deze boekenkennis én bewustwording, een waardevolle start voor iedereen die cultureel responsiever wil worden, in het onderwijs en daarbuiten.
‍

Praktische tip meertaligheid

Je spreekt je vaak uit over het belang van meertaligheid erkennen en benutten in de klas. Welke (kleine) tip zou je scholen meegeven om hier direct morgen mee aan de slag te gaan?

Een eenvoudige stap, zeker nu de Kinderboekenweek is begonnen, is samen kritisch naar de boekenkast kijken. Welke boeken lezen we voor? Welke verhalen en perspectieven ontbreken nog? Vul de collectie aan met boeken waarin leerlingen zichzelf en hun talen kunnen herkennen.

Maak er een gezamenlijke zoektocht van: betrek ouders en leerlingen, vraag welke verhalen en talen voor hen belangrijk zijn, en laat deze verhalen een plek krijgen in de klas. Zo benut je de rijkdom aan meertaligheid die er al is en voelen kinderen dat hun achtergrond er mag zijn én waardevol is.
‍

Meer weten?

Bezoek de website van Dr. Sabrina Alhanachi (https://alhanachi.com) voor onderzoeken, praktijkvoorbeelden en tips, of boek een training, lezing of leergang op maat voor jouw school of opleiding.

‍